Proza „wiejska”, zwana również nurtem ludowym, zaliczana jest do najciekawszych zjawisk, jakie pojawiły się w literaturze rosyjskiej drugiej polowy XX wieku. W latach 60. i 70. pisarzom „wiejskim” należącym do oficjalnego obiegu udawało się zachować niezależność od radzieckiej ideologii. Obrona tradycyjnych wartości ludowych, humanizm ekologiczny oraz antyurbanizm, za którymi ukryte byty nastroje antykomunistyczne, stanowiły filary ideowe ich twórczości, dzięki czemu cieszyła się ona uznaniem również na Zachodzie. Przemiany polityczno-społeczne w Związku Radzieckim zapoczątkowane w 1985 roku stały się momentem zwrotnym w działalności literackiej głównych reprezentantów nurtu. Sprzeciw wobec demokratyzacji życia, otwarcie głoszone poglądy imperialne i nacjonalistyczne, poparte ideologicznym moralizatorstwem, miały decydujący wpływ na spadek popularności prozaików „wiejskich” i stopniową marginalizację całego kierunku. Twórczość Wasilija Biełowa, Władimira Liczutina oraz Walentina Rasputina – trzech czołowych dzisiaj przedstawicieli nurtu ludowego – doskonale egzemplifikuje poszczególne etapy jego rozwoju zarówno w okresie świetności, jak również w ostatnich latach. Podejmowana zatem w niniejszej książce próba przeanalizowania pisarstwa wymienionych autorów, z uwzględnieniem ich dokonań w ostatnich dwóch dziesięcioleciach, traktowana może być jako podsumowanie dziedzictwa całej prozy „wiejskiej”.

Aleksander Wawrzyńczak – doktor, asystent w Instytucie Filologii Wschodnio-słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się zagadnieniami z zakresu historii literatury, politologu oraz medioznawstwa odnoszącymi się do współczesnej Rosji. Publikuje m.in. w „Slavia Orientalis”, „Zeszytach Instytutu Studiów Strategicznych” oraz w wydawanych cyklicznie zbiorach referatów konferencyjnych Świat Słowian w języku i kulturze.

SPIS TREŚCI

Wstęp
Rozdział I: Rosyjska proza „wiejska” – wzlot i upadek.
Kontekst historycznoliteracki i polityczno-ideowy
1. Historyczne, ideowe oraz literackie źródła i inspiracje
2. Proza „wiejska” i jej wybitni przedstawiciele
3. Trzy biografie

Rozdział II: Na straży tradycji
1. Idea narodu i państwa w kulturze rosyjskiej
2. Rodzina i „mała ojczyzna”
3. Religia i związek z naturą
4. Kultura wsi i cywilizacja miasta

Rozdział III: Naród i państwo – trudne lekcje historii
1. Tematyka historyczna w prozie „wiejskiej”
2. Kolektywizacja – tragedia wsi rosyjskiej
3. Wojna 1941-1945 – Ojczyzna-matka i Państwo-macocha
4. W poszukiwaniu praprzyczyn duchowego kryzysu narodu – proza historyczna Władimira Liczutina

Rozdział IV: W pułapce mitów i nostalgii. Twórczość prozaików „wiejskich” po 1985 roku
1. Od komunizmu do „ludobójczej demokracji”
2. Czas przemian, czas rozterek
3. Na zgliszczach imperium
4. Jak uratować (zbawić) Rosję

Zakończenie
Resume
Bibliografia
Indeks nazwisk