Crnogorska verzija istorije pravoslavlja |
Most Radija Slobodna Evropa: Da li Crnogorska pravoslavna crkva ima pravo da gradi hramove u Srbiji
Ko će pobediti u Lovćencu
Omer Karabeg: Naši sagovornici su protođakon Ljubomir Ranković, direktor izdavačke kuće "Glas crkve" i pođakon Nenad Stevović, poverenik i oponumoćenik Crnogorske pravoslavne crkve u Srbiji. Nedavno je ministar vera u vladi Srbije Milan Radulović izjavio da Crnogorska pravoslavna crkva ne može da gradi svoje verske objekte u Srbiji jer nije registrovana kao crkva. Slažete li se vi s ovim?
Ljubomir Ranković: Naravno da se slažem, jer ne samo u Srbiji, nego i u celome svetu, hramove i verske objekte mogu graditi samo verske organizacije, odnosno crkve.
Crnogorska verzija istorije pravoslavlja
Nenad Stevović: Nakon pada srpske države pod okupaciju Otomanske imperije Srpska crkva je bila kontrolisana od strane patrijaršije u Carigradu. Za sve to vrijeme Crnogorska pravoslavna crkva je bila nezavisna i autokefalna crkva koja je bila u stalnom, viševijekovnom ratu s Turcima. Crnogorska pravoslavna crkva je bila priznata i od strane Svetog sinoda Ruske pravoslavne crkve, kao i od ekumenskog patrijarha u Carigradu.
Ja bih napomenuo da je 1219. godine Sava Nemanjić za mito dato caru Teodoru u Nikeji dobio nekanonsku, privremenu, usmenu saglasnost za osnivanje Srpske autokefalne arhiepiskopije. Car Dušan da bi se proglasio carem uzdiže Srpsku pravoslavnu crkvu na rang patrijaršije, jer cara kruniše patrijarh. Tako je Srpska pravoslavna crkva nekanonski stekla svoj autokefalni status, zbog čega je na nju bačena anatema od strane Vaseljenske patrijaršije. Za razliku od nje, Crnogorska pravoslavna crkva je stekla punu autokefalnost neprekidnom borbom svog naroda za slobodu, poštujući načelo - slobodan narod jednako samostalna država, jednako autokefalna crkva. Srpska pravoslavna crkva kupuje tomos 1879. godine poslije Berlinskog kongresa, a zatim ga za milion i petsto hiljada švajcarskih franaka, odnosno 300 hiljada dukata u zlatu, kupuje ponovo 1920. godine. Postavlja se pitanje zašto Srpska pravoslavna crkva kupuje dva tomosa u vremenskom razmaku od 41 godine, kada se on izdaje samo jednom? Odgovor je jednostavan. Ona je željela da tim aktom potvrdi svoje nekanonsko i nasilničko ponašanje prema Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi i njezino ukidanje voljom kralja Aleksandra kao posljedica Podgoričke skupštine 1918. godine. Srpska pravoslavna crkva je priznavala Crnogorsku pravoslavnu crkvu do 1918. godine kao autokefalnu. Srpski istoričari i crkveni istoričari su priznavali Crnogorsku pravoslavnu crkvu: i Katić, i Veselinović, i Jevgenije Popović, i Nikodim Milaš, i Marinković, i Jevrem Igumanović, i Đoko Slijepčević, i Vladimir Dedijer, i Ljubomir Đurković, i profesor bogoslovije Ćupić, i Radoslav Grujić, i Boško Striha, i Branislav Đurđev i mnogi drugi.
Crnogorsku pravoslavnu crkvu je priznala Ruska pravoslavna crkva, o čemu svjedoči diptih iz 1850. godine, a Amfilohije je 1992. godine tražio da se to iz njega izbriše. Pisao je molbu ruskom patrijarhu Alekseju. Ruska crkva je priznavala Crnogorsku pravoslavnu crkvu još prije doba vladika iz dinastije Petrovića Njegoša. Vaseljenska crkva iz Carigrada je priznavala Crnogorsku pravoslavnu crkvu, o čemu svjedoči sintagma iz 1855. godine koju je objavio srpski istoričar Nikodim Milaš. Crnogorska pravoslavna crkva nije tražila tomos od Carigrada jer je s Carigradom vodila viševjekovni rat.
Pa zar nije i ukaz kralja Aleksadra iz 1920. godine o ukidanju Crnogorske pravoslavne crkve dokaz njenog postojanja. U tom ukazu se kaže da Crnogorska pravoslavna crkva prestaje s radom. Ne može prestati s radom nešto što ne postoji.
Nenad Stevović: Na pitanje da li će se graditi hram Crnogorske pravoslavne crkve u Srbiji, moj odgovor je - da. A na pitanje da li ćemo se pomiriti s diskriminacijom crnogorskih vjernika, kojih u Srbiji ima 70.000, samo zbog toga što su druge vjere, moj odgovor je - ne. Mi hoćemo svoja prava i poručujemo Vladi Srbije i svim političkim partijama u Srbiji da ne odustajemo od svojih prava koje imamo kao građani Srbije. Neće se valjda jedino Crnogorcima u Srbiji naređivati iz Nemanjine 11, gdje je sjedište Vlade Srbije, u kojoj crkvi treba da se mole. Jasno je da Crnogorska pravoslavna crkva postoji, ona je zvanično registrovana u Crnoj Gori kao vjerska organizacija, a osnovana je prije više vijekova kao izraz želje crnogorskog naroda. Koliko znam, Srpska pravoslavna crkva nije registrovana u Crnoj Gori, ali to, naravno, nije prepreka za njeno djelovanje, pošto je Crna Gora zemlja koja priznaje savremena civilizacijska dostignuća u oblasti vjerskih sloboda.
Ljubomir Ranković: Da bi jedna pravoslavna crkva bila crkva, ona mora da bude priznata od strane svih pravoslavnih crkava. Znači, ona dobija legitimitet jedino ako je priznaju kanonske crkve pravoslavnoga sveta, počev od Vaseljenske patrijaršije, pa do Ruske, Rumunske, Bugarske, Srpske crkve i tako dalje. Ovo udruženje građana koje sebe naziva Crnogorskom pravoslavnom crkvom nije kanonska pravoslavna crkva jer kanonska pravoslavna crkva na području teritorije Crne Gore jeste crkva čije je sedište u Cetinjskom manastiru i čiji je mitropolit njegovo visoko pravosveštenstvo arhiepiskop Amfilohije. Udruženje građana "Krstaš" iz Lovćenca koje hoće da gradi crkvu je civilno udruženje koje ne može da se bavi verskim i crkvenim poslovima sve dotle dok ne bude registrovano kao crkva i dok ta crkva ne bude priznata od strane svih pravoslavnih crkava.
Nenad Stevović: Crnogorska pravoslavna crkva je autokefalna i jasno je da ne može nešto da ne postoji zbog toga što to nekome ne odgovara. Crnogorci u Srbiji nemaju namjeru da se pravdaju i objašnjavaju zašto žele da koriste svoje pravo na slobodu vjeroispovijesti i da grade svoju crkvu. Jedino će vlasti u Srbiji morati da se pravdaju ako odbiju registraciju Crnogorske pravoslavne crkve, ili zabrane gradnju njene crkve. No, neće se pravdati samo građanima Srbije, već i međunarodnom faktoru. Moraće da objasne zašto progone jednu naciju i njene pripadnike u Srbiji u 21. vijeku. Neka se niko ne zavarava da će se Crnogorci u Srbiji složiti s time da im bude zabranjena gradnja crkve u Srbiji, dok u isto vrijeme Srpska pravoslavna crkva slobodno djeluje u Crnoj Gori. Nijesmo mi ljudi drugoga reda da bismo prihvatili da nosimo žute trake oko ruke samo zato što ne pripadamo većinskoj naciji, ili većinskoj vjeri u ovoj državi. Mi smo ravnopravni građani Srbije i ne pada nam na pamet da se odričemo svojih vjerskih prava u korist druge crkve samo zbog toga što to neko traži od nas. Ovo pitanje se neće smaći s dnevnog reda sve dok Crnogorci ne budu imali pravo na slobodu vjeroispovijesti u Srbiji. Ako ne bude dobre volje da se poštuje Ustav Srbije koji garantuje slobodu vjeroispovijesti, mi nećemo odustati od ravnopravnosti, makar ovaj proces trajao godinama. Mi nemamo šta da objašnjavamo. Naš zahtjev je jednostavan - hoćemo da gradimo svoju crkvu. Ko ima nešto protiv, neka se pravda.
Ljubomir Ranković: Kada je gospodin Stevović prvi put rekao "mi smo druge vere", mislio sam da je reč o lapsusu. Međutim, sada je ponovo rekao "mi nećemo da se odričemo svoje vere i da pripadamo drugoj". Ovde se pre svega radi o istoj, pravoslavnoj veri. Pa čak i Crnogorci, hajde da prihvatimo da je to nacionalno opredeljenje, svakako su pripadnici pravoslavne veroispovesti. Nije reč, dakle, o dve vere, već o jednoj, istoj pravoslavnoj veri. Međutim, gospodin Miraš Dedeić, koji je na čelu tog udruženja koje sebe naziva Crnogorskom pravoslavnom crkvom, nije duhovno lice, on je raščinjeni sveštenik koga niko ne priznaje. Voleo bih da mi gospodin Stevović kaže koja od pravoslavnih crkava u hrišćanskom svetu priznaje Crnogorsku pravoslavnu crkvu i gospodina Miraša Dedeića za njenog duhovnog poglavara.
Nenad Stevović: Crnogorska pravoslavna crkva je registrovana i u Rusiji, i u Hrvatskoj, i u Austriji, i u Sjedinjenim Američkim Državama i u Australiji. Tamo već egzistiraju naše crkvene opštine i pristupilo se izgradnji vjerskih objekata. Crnogorsku pravoslavnu crkvu, "to je veoma poznato", priznaju Bugarska, Gruzijska i Italijanska pravoslavna crkva, kao i više manjih crkava. Mislim da je svima jasno da nije potrebno da se crkve između sebe priznaju, jer to nijesu države i diplomatska predstavništva. Crkva živi sama za sebe.
Ljubomir Ranković: Nijedna kanonska pravoslavna crkva ne priznaje to civilno udruženje građana koje sebe naziva crkvom. Međutim, ukoliko u tim zemljama, koje je pomenuo gospodin Stevović, postoje nekakva slična nekanonska udruženja, ne poričem da je moguće da se oni međusobno priznaju. Znam, na primer, da u Bugarskoj postoji raskol, pa je moguće da se nekakva tamošnja raskolnička crkva, ili družina, i ova u Crnoj Gori, na čelu s Mirašem Dedeićem, međusobno priznaju.
Nenad Stevović: Srpska crkva vrši zatiranje Crnogoraca, Crnogorske pravoslavne crkve i same Crne Gore, čime se potvrđuje protivjevanđeljski i protivekumenski karakter srpskog pravoslavlja. Ja bih to nazvao srpskim pravoslavnim fundamentalizmom koji propovijeda da Srbi imaju sve ono što drugi nemaju. Po toj logici sve je srpsko: srpska su jaja, srpski je Badnjak, svijeća je srpska, govori se o srpskom krštenju, srpskom Božiću, srpskoj Novoj godini, srpskom Olimpu, srpskoj Sparti, srpskoj vjeri, Crnogorci su Srbi, Makedonci su Srbi, srpski je Bog, to jest Bog je Srbin. Istorijski korijeni te logike su u organskom srastanju osvajačke srpske države, Srpske pravoslavne crkve i srpske vjere. U tom duhu je nastao i Zakon o crkvama i vjerskim zajednicama Republike Srbije, gdje se u članu 19, koji se odnosi na naziv vjerske organizacije, kaže da se u registar ne može upisati vjerska organizacija čiji naziv, ili dio naziva, izražava identitet vjerske zajednice ili vjerske organizacije koja je već upisana u registar. Prema ovom zakonu vrši se diskriminacija etničkih Crnogoraca u Srbiji i krše njihova vjerska i ljudska prava.
Omer Karabeg: Da li Srpska pravoslavna crkva priznaje crnogorsku naciju?
Ljubomir Ranković: Pravo da vam kažem nema nikakvog zvaničnog dekreta. Ne postoji dokument kojim je Srpska pravoslavna crkva priznala ili nije priznala Crnogorce kao naciju. Ako pitate mene lično, ja priznajem pravo svakom čoveku da sebe proglasi ovim ili onim, da kaže - ja sam rođen tu i tu i ja sam to i to.
Omer Karabeg: Da li vlast Srbije, time što neće da registruje Crnogorsku pravoslavnu crkvu i što joj ne dozvoljava da gradi svoje hramove, ugrožava slobodu veroispovesti Crnogoraca koji žive u Srbiji, kako tvrdi gospodin Stevović?
Ljubomir Ranković: Želeo bih da raščistimo jednu stvar kada upotrebljavamo izraz Crnogorska pravoslavna crkva. Jedina Crnogorska pravoslavna crkva je ona čiji je poglavar i mitropolit Amfilohije. Tu crkvu priznaje ceo svet i tu crkvu priznajemo i mi ovde u Srbiji. Ovo što vi pominjete je civilno udruženje građana, to nije crkva. Srpski narod, srpska država i Srpska pravoslavna crkva priznaju jedino crkvu gospodina Amfilohija. Udruženje, na čijem je čelu Miraš Dedeić, samo sebe zove Crnogorskom pravoslavnom crkvom. Gospodin Stevović i njegove pristalice mogu da grade crkvu u Lovćencu, ali samo s blagoslovom nadležnog episkopa Bačke eparhije, gospodina Irineja Bulovića.
Nenad Stevović: Crnogorskog mitropolita na čelo Crnogorske pravoslavne crkve nije postavljao pećki patrijarh, niti mu je političke prerogative i klerikalne vlasti dodjeljivao sultan carskom ispravom, ili pak neki drugi organ bilo koje strane države, pa samim tim neće ni danas Crnogorska pravoslavna crkva dozvoljavati da joj izgradnju odobrava bilo koja druga crkva, makar to bila i Srpska pravoslavna crkva. Nas dozvola Srpske crkve ne interesuje, jer su se crnogorske vladike uvijek birali izjašnjavanjem Crnogoraca, okupljenih pod otvorenim nebom ispred Cetinjskog manastira. Neka niko ne misli da ćemo pognuti glavu i moliti druge da nam dozvole da uživamo vjerske slobode koje nam pripadaju. Mi ćemo podnijeti zahtjev za registraciju Crnogorske pravoslavne crkve u Srbiji. U slučaju da budemo odbijeni, idemo dalje, žalićemo se Ustavnom sudu Srbije, a ako i to ne prođe idemo u Ženevu, Strasbur, idemo do kraja. Moramo se boriti da dobijemo sva prava koja imaju i druge nacionalne zajednice koje žive u multietničkoj, multikulturnoj i multikonfesionalnoj Srbiji. A mi smo etnička zajednica od 70.000 ljudi.
Ljubomir Ranković: Ako jednoga dana bude volja celoga crnogorskog naroda da ima svoju samostalnu crkvu, zna se put - to je traženje priznanja od svih pomesnih pravoslavnih crkava. Ali, koliko znam, veoma je mali broj Crnogoraca koji izražavaju tu želju i koji pripadaju udruženju koje se zove Crnogorska pravoslavna crkva na čijem je čelu gospodin Miraš Dedeić.
Nenad Stevović: Srpska pravoslavna crkva je u Crnoj Gori od 1920. godine, sjedište joj je u Cetinjskom manastiru, a njeni vjernici u Crnoj Gori su Srbi. Ima ih oko 30 odsto. Crnogorci su vjernici Crnogorske pravoslavne crkve. To nije mala grupa ljudi. Svako ko se izjašnjava kao Crnogorac vjernik je Crnogorske pravoslavne crkve. Ne postoji nijedan Crnogorac koji je vjernik neke druge crkve osim Crnogorske. Ja tu ne vidim apsolutno nikakav problem. Jedini problem je u tome što jedna crkva želi da primorava neke druge vjernike da ulaze u njene hramove i da se mole pred njenim oltarom.
Omer Karabeg: I na kraju, da li mislite da će Crnogorci koji žive u Srbiji i pripadaju Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi dobiti svoj hram u Lovćencu, gde nameravaju da ga grade?
Nenad Stevović: Ja sam u to uvjeren i pozivam i Radio Slobodna Evropa i predstavnike Srpske pravoslavne crkve da dođu i prisustvuju osvještavanju temelja hrama Svetog Pravednog Ivana Crnojevića u Lovćencu. Mislim da bi prisustvo velikodostojnika Srpske pravoslavne crkve bilo dobrodošlo kao prilog toleranciji na ovim prostorima i potvrda bliskosti između crnogorskog i srpskog naroda i naše dvije države. Ponavljam, ubijeđen sam da će se realizovati projekat igradnje crnogorske pravoslavne crkve u Srbiji.
Ljubomir Ranković: Možda će oni na neki način uspeti da osvete temelje tog hrama i da ga podignu, ali ponavljam po stoti put, ovde nije reč ni o kakvoj crkvi. To je produkt jednog vremena, jednog političkog incidenta koji se dogodio 1993. godine. I taj hram, ako bude podignut, ostaće kao spomenik jednog tragičnog vremena i naših gluposti. Mislim da to nikada neće biti crkva i da će verujući narod u Crnoj Gori i dalje pripadati tamo gde i treba da pripada - svojoj crkvi u Crnoj Gori koja je u sastavu kanonski priznate, autokefalne Srpske pravoslavne crkve.
http://danas.co.yu/20060909/vikend3.html |
|