Sva lica inata |
Sva lica inata
Bošnjaci i ove godine bez škola na svom jeziku
Sva lica inata
Da li će se bosanskom jeziku priznati pravo građanstva posle 97 ili posle 98 godina od ukidanja, ove ili sledeće godine, za istoriju nije mnogo važno, ali će Srbija dobro platiti svoj inat. A to je već viđeno na ovim prostorima i pre i posle 5. oktobra 2000. godine, u Srbiji Miloševića i Srbiji Koštunice
Srbija se opet inati i ne da prst, a već nadire vreme kada će morati da dâ i ruku. Već viđeno u Miloševićevoj Srbiji pre 5. oktobra 2000. godine i u Koštuničinoj Srbiji posle 5. oktobra 2000. godine.
Za istoriju će biti malo ili nimalo značajno da li je bosanski jezik vraćen u škole u Srbiji 97 ili 98 godina posle ukidanja (4. oktobra 1907. godine), ali se još jednom bespotrebno gura prst u oko stotinama hiljada, brojčano i na svaki drugi način značajne bošnjačke manjine u ovoj zemlji.
U malom pešterskom selu Leskova, nedaleko od Tutina, 20. oktobra 2004. godine održan je prvi čas nastave bosanskog jezika u prvom razredu osnovne škole "Dr Ibrahim Bakić". Učenici, nastavnici, roditelji, brojni gosti iz kulturnih i političkih sfera slavili su vraćanje u škole maternjeg jezika bošnjačke manjine 97 godina posle njegovog ukidanja. Bošnjačka manjina, poslednja od 38 nacionalnih manjina u Srbiji i Crnoj Gori, mislila je da je ostvarila pravo na svoj maternji jezik.
"Istorijski datum" bio je kratkog veka. Primena elementarnog prava iz člana 52 Povelje o ljudskim i manjinskim pravima i građanskim slobodama ("Pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo: ... na slobodnu upotrebu svog jezika i pisma..."), kao i odgovarajućih zakona i Ustava ove zemlje, izazvala je neviđeni društveni potres. Ovde će se svi, pa i najbrojnija manjina u ovoj zemlji, Albanci (ako je Kosovo još u SCG!), setiti
hvale svih naših državnika da imamo najviše standarde za nacionalne manjine u Evropi. U zakonima i možda, ali u praksi - eto kako to izgleda, ma koliko prosečan Srbin, indoktriniran bolesnom propagandom iz medija i nakaradnim "patriotizmom" i "nacionalnim ponosom" svojih političkih lidera, ne shvatao suštinu razlike između normativnog i stvarnog.
"Imali smo u vidu udžbenike iz Bosne i Hercegovine, kao i ove iz Srbije i Crne Gore, ali smo potražili i, nadam se, našli model koji najbolje odgovara našim potrebama, a ima i univerzalnu komponentu. Ono što je najbolje u tom udžbeniku, to je tolerancija, tako da nema nekih predrasuda u izboru pisaca koji se izučavaju, a posebno nema nacionalističkih zastranjivanja", rekao je književnik i profesor Alija Džogović, jedan od autora dva udžbenika pod nazivom Bosanski jezik sa elementima nacionalne kulture i Narodna tradicija, za prvi (ćirilično izdanje) i drugi (latinica) razred osnovne škole, koji su promovisani u Leskovi 20. oktobra. "Mi nismo Bosanci
nego Bošnjaci, ali nam je jezik zajednički, kultura nam je zajednička, istorija, prošlost. Nas povezuju i stari istorijski spomenici kao što je povelja Kulina bana iz 12. veka", rekao je Džogović u Leskovi.
Fikreta Tutić, učiteljica kojoj je pripala čast da održi prvi čas bosanskog jezika posle gotovo jednog veka zabrane i njegovog nasilnog preimenovanja u srpsko-hrvatski ili hrvatsko-srpski, na prvom času je svojim prvačićima, između ostalog, naglasila: "Jezik Bošnjaka naziva se bosanski. Ja ga volim jer je to moj maternji jezik. Njemu su srodni srpski, hrvatski i crnogorski, a bliski su i makedonski, bugarski, slovenački... Svi ljudi sveta treba među sobom da se poštuju. Kada bismo svi pružili ruke jedni drugima, mogli bismo da napravimo kolo oko sveta..."
Puni ponosa bili su i predsednik Izvršnog odbora Bošnjačkog nacionalnog vijeća i narodni poslanik u Skupštini Srbije Esad Džudžević ("Leskova je geografski, a sada i duhovni centar Sandžaka..."), predsednik Matice Bošnjaka, profesor Šefket Krcić ("Ljudi su uvijek ovđe govorili bosanskim jezikom, samo su ga zvali drugačije; bosanski jezik je dobio Nobelovu nagradu u liku Ive Andrića...").
Za početak, Bošnjačko nacionalno vijeće je odlučilo da izabere najskromniju od svih mogućnosti koje se pružaju Zakonom o zaštiti prava nacionalnih manjina, odnosno ne da uče školu na svom jeziku, niti da imaju predmet u redovnoj nastavi, već da samo svoj jezik uvedu u škole kao fakultativan predmet.
U nastavnom planu i programu za bosanski jezik Esad Džudžević je, između ostalog, zapisao: "Bosanski jezik je prvi jezik pismenosti na južnoslovenskim prostorima čiji se temelji nalaze u narodnim govorima. Današnji Bošnjaci su u najvećem broju potomci onih Bošnjaka koji su nekada pripadali Bosanskoj crkvi (ispovijedali bogumilstvo), a potom prihvatili islam i uz njega elemente orijentalne kulture. Vraćanje historijski utemeljenog naziva bosanski jezik i starog narodnog imena Bošnjak rezultat je dugotrajnih napora i uslovljeno je naučnim dokazima i književnom praksom, uprkos postojećim pritiscima i još prisutnim otporima. Neprestano se napajajući na bistrim izvorištima narodnih govora u krilu naših majki, amidža, dajidža, biki i hala, u baščama naših avlija i ružičnjaka, bosanki jezik je sačuvao autohtone vrijednosti uprkos zvaničnom zanemarivanju, prepravkama i 'čišćenju'. Valja naglasiti da je upravo bosanski jezik prvi od južnoslovenskih jezika ušao u zvaničnu upotrebu, odnosno postao jezik pismenosti. Prvi pisani spomenik u kojem je trijumfovao čisti narodni jezik bio je Povelja Kulina bana, napisana 29. avgusta 1189. godine..."
I, srpskim političkim bravurama nevešt, stranac bi ovde pitao: pa šta je tu sporno?!
Primedbe koje stižu iz Ministarstva prosvete i sporta u najmanju ruku su trivijalne. Kažu da Bošnjačko nacionalno vijeće nije na vreme podnelo zahtev Ministarstvu za učenje bosanskog jezika. Poslanik Džudžević to odlučno demantuje. Na kraju, makar i da je tačno, zar je to toliki problem, tim pre što se radi o fakultativnom, dakle neobaveznom učenju, a, s druge strane, radi se o zaista bitnom manjinskom pravu koje garantuju i najviši akti ove države, pa je sama država, a ne Bošnjačko nacionalno vijeće, bila dužna da obezbedi sve uslove i da uvede u škole sa bošnjačkom većinom učenje njihovog maternjeg jezika. Uostalom, kad smo kod pitanja procedure, a kako je veronauka uvedena? Preko noći, bez udžbenika, bez nastavnika, bez pripreme...
Radikalniji kritičari obrću i okreću tezu o bosanskom kao nepostojećem jeziku. Neki su jedva dočekali da izvrgnu ruglu ijekavicu (a kako je Vuk Karadžić govorio?!) i da postave pitanje kadrova za nastavu tog jezika. Na ovom mestu nije zgoreg podsetiti da svaka knjiga Ive Andrića (ma čiji pisac on bio, jer ga svojataju i Hrvati i Srbi i Bošnjaci!), štampana u Srbiji i za srbijansko čitalaštvo, ima dosta obiman rečnik bez kojeg bi ovdašnjem čitaocu bilo prilično teško da razume o čemu nobelovac piše. Tako iza dela Na Drini ćuprija, u zajedničkom izdanju "Prosvete" iz Beograda, "Mladosti" iz Zagreba, "Svjetlosti" iz Sarajeva i "Državne založbe" iz Ljubljane, iznad povelikog rečnika stoji: "Rečnik turcizama, provincijalizama i nekih manje poznatih izraza. Sve turske reči navedene su u onom redovno nepravilnom obliku i u onom često izmenjenom značenju u kom se upotrebljavaju u narodnom govoru u Bosni i Hercegovini. Nazivi 'Turci' i 'turski' upotrebljeni su često u toku pričanja i za bosanski muslimanski svet, naravno ne u rasnom i etničkom smislu, nego kao pogrešni ali tada uobičajeni nazivi". To su, dakle, nepravilnosti i čišćenja jezika o kojima Džudžević govori. Ali, to je i vreme kada se osporava postojanje razlika i između srpskog i hrvatskog jezika, a da ne govorimo o drugim jezicima, vreme kada se osporava i postojanje nacije Bošnjaka, kao i bilo koje religije. Posle je naišlo vreme kada se najpre revidiralo po pitanju religije, pa zatim po pitanju nacija, pa i jezika - ali to je još u toku.
Dakle, u svemu ovome ima mnogo više politike i politikantstva nego nauke i prava naroda da imaju svoju naciju, jezik, veru, kulturu i slično. Ima i političke kratkovidosti, jer Bošnjaci su danas tražili samo jezik, i to kao neobavezan predmet u školama, a ako im se ni to ne da, sutra mogu da traže više. Nezadovoljni tretmanom u ovoj zemlji, mogu da traže otcepljenje. Zar tu lekciju nismo već naučili?! Zar nam se inat nije pokazao kao veoma loš drug?!
Srpskim jeziko-, nacio- i veročistuncima može se postaviti i pitanje prvobitne vere Stefana Nemanjića (bogumilstvo), prvog krunisanja Stefana Prvovenčanog (papskom krunom), prvog narodnog pisma (bosančica) i mnoga druga pitanja. Ako bi hteli da znaju istinu možda bi bili bar malo tolerantniji prema drugima (da ne kažemo i starijima).
Ili, ako istorijske činjenice i nisu od presudnog značaja u savremenom, demokratskom i civilizacijskom uređenju odnosa među različitim etničkim grupama, zašto ne bismo pogledali na, na primer, Kaliforniju, najmoćniju državu u najmoćnijoj državi na svetu, gde se bez položenog ispita iz jezika nacionalne manjine ne može preći u viši razred bez obzira na sve ostale odlične ocene? Zašto u svoje bukvare i čitanke Srbi nisu uvrstili bar po jednog pisca ili pesnika iz redova svojih većih nacionalnih manjina, kako bi ovi bar na taj način osetili da su dobrodošli u zemlji u kojoj su se rodili i žive, kako bi osetili da je država koja štampa te udžbenike - i njihova država? U stvari, kada i mi budemo učili mađarski, albanski ili bosanski jezik - zavisno od mesta stanovanja - tek onda ćemo moći da govorimo o Srbiji kao uređenoj i zemlji koja teži svetskim standardima i budućnosti.
Kada se sve ovo zna, veoma je čudno što, umesto da se srpske vlasti "pokriju po ušima" i puste bosanski kao fakultativni predmet, one šalju prosvetne inspektore da po Pešteri jure nastavnike i konfiskuju udžbenike, one traže proceduru kao da je njima to jača strana u svim ostalim poslovima. One nam pokazuju da je Srbija Miloševića i Srbija Koštunice jedna ista košmarna, nepravična, nezakonita, nasilnička i besperspektivna, konfliktna baruština.
Jelena Petrović
Jasmin Muković
http://www.republika.co.yu/348-349/20.html
|
|