bogomilskie apokryfy |
, jedyne źródło wiedzy o doktrynie bogomilów pochodzące od nich samych. Niektórzy badacze podają nazwy nawet 44 takich utworów spisanych w języku słow.; wymienia się wśród nich: Drzewo Krzyża świętego, O tym, jak Chrystus został kapłanem, Trójca Święta, O tym, jak Chrystus orał pługiem, O tym, jak Chrystus nazwał Probusa Przyjacielem, Pytania, które Jeremiasz zadał Matce Boskiej, Z ilu cząsteczek powstał Adam pytania i odpowiedzi, Fałszerstwa o gorączce i innych przypadłościach; najczęściej przypisywane są one bułgarskiemu kapłanowi Jeremiaszowi, o którym nie ma bliższych informacji (jeżeli jest postacią hist., mógł być tożsamy z Bogomiłem). Nie jest możliwe, aby apokryfy te były w całości autorstwa bogomilów, gdyż ich tytuły znane są z wcześniejszej literatury gnostyckiej lub gr., bogomili poprawiali zatem już znane utwory. Ogólna zasada przystosowania tekstów do doktryny bogomilskiej polegała na umacnianiu dualizmu poprzez podkreślenie pozycji diabła; np. w bogomilskiej wersji opowieści Drzewo Krzyża Świętego dodano początek: "Kiedy Bóg stworzył świat, istniał jedynie On i Satanael", w apokryfie Adam i Ewa wprowadzono motyw umowy pomiędzy Adamem i Szatanem, na mocy której ziemia będzie należeć do diabła aż do przyjścia Chrystusa. Przykładem pomniejszych korekt jest umieszczenie w jednej z wersji Objawienia Barucha jako drzewa zła winorośli, gdyż etyka bogomilska zabraniała spożywania wina. Nie ma wątpliwości co do posługiwania się przez bogomilów apokryfem Tajemna wieczerza albo pytania Janowe, co poświadcza umieszczone na końcu zdanie: "To jest kłamstw pełna tajna księga heretyków z Concorezzo, przyniesiona tam z Bułgarii przez jej biskupa Nazariusza"; był on używany także przez albigensów, a zachował się spisany po łacinie przez południowofr. inkwizycję w XIII w.
T. Dąbek-Wirgowa Siedem niebios i ziemia. Antologia dawnej prozy bułgarskiej, Warszawa 1983
E. Turdeanu Apocryphes bogomiles et apocryphes pseudo-bogomiles, "Revue de l'Histoire des Religions" 1950 nr 138
J. Ivanov Livres et legendes bogomiles, Paris 1967
E. Bozóky Le Livre Secret des cathares. Interrogatio Iohannis, apocryphe d'origine bogomil, Paris 1980.
Religia. Encyklopedia PWN. T. 2
c Wydawnictwo Naukowe PWN SA
|
|