BOGOMILI_DEFINICJA

bogomili, uczestnicy ruchu rel.-społ. zapoczątkowanego w X w. przez Słowian bułgarskich, później rozszerzonego na cesarstwo bizantyńskie, zwł. na Bośnię, Hercegowinę i Serbię; nazwa b. (bogomolcy, bogomołowie) pochodzi od imienia kapłana bułgarskiego Jeremiasza, zw. Bogomilem, prawdopodobnie założyciela (wraz z Janem Tzourilasem) pierwszej ich grupy. B nawiązywali do manicheizmu: głosili dualizm ducha i materii, uważali, że Bóg miał 2 synów Logosa (Chrystusa) i zbuntowanego przeciw Ojcu Satanaela, twórcy widzialnego świata; całkowicie odrzucali instytucję Kościoła, sakramenty, wiarę w zmartwychwstanie ciał, kult obrazów, świętowanie niedzieli, małżeństwo, pokarmy mięsne; żyli we wspólnotach zhierarchizowanych wg 3 stopni wtajemniczenia; krytykowali ostro feudalizm. Zwalczani w Serbii (2. poł. XII w.), przetrwali w Bośni jako ruch patarenów; kres położył im dopiero islam. B. wywarli wpływ na wiele ruchów rel. w Europie Zach., a zwł. na albigensów. Stworzyli bogatą literaturę apokryficzną, która przedostała się na Ruś (np. Kako Bog sotwori Adama).
A. Bylina Bogomilizm bułgarski: uwarunkowania społeczne, polityczne i kulturalne, Poznań 1985
S. Runciman Średniowieczny manicheizm, Gdańsk 1996
D. Obolensky The Bogomils: A Study in Balkan Neo-Manicheism, Cambridge 1948
G. Wild Bogomilen und Katharen in ihrer Symbolik, Wiesbaden 1970
D. Angelov Le bogomilisme en Bulgarie, Toulouse 1972
B. Primov Les bougres. Histoire du pope Bogomil et de ses adeptes, Paris 1975.
Religia. Encyklopedia PWN. T. 2
c Wydawnictwo Naukowe PWN SA